Sümerbank 11 Temmuz 1933 tarihinde kurulmuştur. Özellikle tekstil sanayisiyle ismi gündeme gelen Sümerbank, sermayesi 20 milyon lira olarak belirlenerek devlet tarafından kurulan bir yatırım bankasıdır.
Sümerbank Nasıl Kuruldu?
İzmir İktisat Kongresi kararlarına dayanan modern alet ve makinelere dayalı üretim modeline geçişin sonucunda fabrika-sanayi üretimine ağırlık verilmesi planlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda finans sorununu çözmek maksadıyla Sanayi ve Maadin Bankası kapatılarak işletmeleri Devlet Ofisine devredilmiştir. 11 Temmuz 1933 tarihinde ise Sümerbank kurularak bu işletmeler Sümerbank’a aktarılmıştır.
Atatürk’ün marka ismini verdiği Sümerbank’ın kuruluş amacı “Alelumum sanayi işleri ve bankacılık muameleleri ile iştigal etmek” olarak açıklanmıştır. Sümerbank’ın amacı, devlete ait fabrikaları işletmek ve özel sanayi kuruluşlarındaki devlete ait ortaklık hisselerini idare etmek, devlet sermayesi ile projelendirilen sanayi kurumları kurmak ve işletmek olarak tespit edilmiştir.
Sümerbank’ın Diğer Amaçları;
- Yatırım ve sanayi teşvik etmek
- İstihdam için uzman ve mühendis yetiştirmek
- Okullar açmak
- Üniversite eğitimi için burs temin etmek
- Yurt dışına eğitim ve staj için öğrenci göndermek
- Sanayi kuruluşlarına kredi sağlamak
- Genel bankacılık işlerini yürütmek
- Milli sanayinin gelişmesi için önlemler aramak
Sümerbank’ın kuruluş sermayesi 20 milyon lira olarak tespit edilmiş ve onaylanmıştır. Sümerbank’ın ilk Genel Müdürü Nurullah Esat Sümer olurken ilk yönetim kurulu başkanı da Safa Apaydın olmuştur. Yerli girişimci yaratma amacıyla devralınan kurumların şirketleşmesinin akabinde şirketlerin hisseleri Türk şahıs ve kuruluşlara satılmasının kanun ile tesis edilmiştir.
Sümerbank’ın Tarihçesi
Kayseri Bez Fabrikası Sümerbank tarafından kurulan ilk fabrika olarak 1935 yılında üretime başlamıştır. Fabrika ile birlikte ilk sosyal konut projesi de hayata geçirilmiştir. Sovyet makineleri bu fabrikalarda kullanılmıştır.
Konya-Ereğli Bez Fabrikası 1936 yılında üretime başlayan bir diğer fabrika olmuş ve enerji ihtiyacını termik santralden temin etmiştir.
Atatürk’ün açılışını yaptığı Nazilli Basma Fabrikası Sovyet kredisiyle ve makineleriyle 1937 tarihinde üretime başlamıştır. Fabrika yanında pamuk laboratuvarı, okul, spor ve sanat kompleksi de olan geniş bir alana kurulmuştur. 1937 yılında Çocuk Kütüphanesi ve 700 kişilik tiyatro salonu ile hizmet vermiştir.
1938’de Bursa Merinos Fabrikası da İngiliz tarzı üretim sistemiyle kurulmuştur. 1940 yılında fabrika da Malatya Bez Fabrikası üretime başlamıştır. Sümerbank birçok kuruluşa kaynak sağlamış ve işletmesini yapmıştır. 1934 satış ve rekabeti düzenleme amacıyla Sümerbank mağazaları açılmıştır.
Sümerbank bünyesinde kurulan uçak ve traktör üretim fabrikaları, 1950 sonrasında ikili anlaşmalar uyarınca üretimi azaltmış veya bazıları da kapanmıştır. Sümerbank, kuruluş tarihinden günümüze tekstil sektöründe 30, deri ve kunduracılık sektöründe 4, çimento-beton, kimya, demir-çelik, ticaret ve kâğıt sektörleri de dâhil 56 işletmeye finans yanında işletme idaresi gibi çeşitli yönlerden kaynak sağlamıştır. Bankacılık sektöründe de 49 şubesiyle sanayi sektöründe milli ve yerli girişimcilerimizin güçlenmesi ve yeni sanayi atılımlarının yapılmasında önemli rol oynamıştır.
Sümerbank’ın 1987 tarihinde çıkarılan kanun gereği özelleştirilmesine karar verilmiş ve bağlı sanayi işletmeleri belli tarihlerde satılarak özel şirketlere dönüştürülmüştür. Bu şirketlerin büyük bir kısmı belli bir zaman sonra kapatılarak veya devredilerek tamamen kapanmıştır.
Sümerbank’ın bünyesinde kurulan sanayi işletmelerinin bir kısmı halen varlığını sürdürmekte ve Türkiye’nin en önemli sanayi kuruluşları olarak ilk sıralarda yer almaktadır.
- Karabük Demir ve Çelik İşletmeleri
- SEKA Kâğıt İşletmesi
- Sivas Çimento
- Kütahya Seramik
- Filyos Ateş Tuğlası
- Konya Krom Magnezit Tuğla
- Yarımca Porselen
- Bozüyük Seramik Sanayi Müesseseleri
- Bolu Lamine ve Lif Levha Sanayi Müessesesi
- Ordu Soya Sanayi Müessesesi
2003-2016 yılları arasında 11 işletme satılmış, 10 işletme devir yapılmış, 1 işletme kapatılmış dolayısıyla toplam 21 işletme; mağazaları, bayileri ve tedarikçileriyle birlikte özelleştirilerek devlet bünyesinden ayrılmıştır.
