
Pandeminin ilk ortaya çıktığı günden bu yana dünya genelinde bireylerin en büyük isteklerinden birisi de bu hastalığa karşı koruyucu bir aşının bulunmasıydı. Zira son yüz yılın en ölümcül virüs yapısına sahip olan koronavirüs her gün global düzeyde on binlerce kişinin ölümüne sebep oluyordu. Ancak geçtiğimiz sene ardı ardına gelen aşı haberleri insanlar tarafından memnuniyetle karşılandı. Çünkü bu aşılar virüse karşı yüksek oranda önleyici özelliğe sahip.
Tüm covid 19 aşılarının çalışma prensibi, korona hastalığını geçirmeden önce bu hastalığa karşı vücuda bağışıklık kazandırmak vardır. Yani kontrollü olarak vücuda korona vermek anlamına gelir. Bunun neticesinde aşı olan bir birey korona olduğunda bağışıklık sahibi olduğu için enfeksiyon riski minimum seviyeye indirilmiş olur.
Pandeminin ortaya çıktığı Aralık 2019 tarihinden bu yana dört gözle beklenen covid aşıları, son 1 yıldır aktif olarak kullanılmaktadır. Peki Dünya Sağlık örgütü tarafından onay alan covid aşıları nelerdir? Bunları birkaç madde ile belirtmekte fayda var:
- Pfizer/BioNTech Aşısı
- Moderna Aşısı
- Astrazeneca/Oxford Aşısı
- Sinovac Aşısı
- Sputnik V Aşısı
Yurt dışında üretilen bu aşılar son 1 yıldır ülkemizde de uygulanmaktadır. Ancak geçtiğimiz günlerde Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, yerli ve milli aşımızın seri üretimine geçildiğinin müjdesini verdi. Turkovac adına sahip olan bu aşının kısa süre sonra tüm sağlık kuruluşlarında yerini alması bekleniyor.
Pfizer/BioNTech Aşısı
Biontech aşısı, 11 Aralık 2019 tarihi itibariyle acil kullanım onayına sahip olan bir aşıdır. 16 yaş üzeri bireylerin kullanımına sunulan bu aşı ‘MRNA’ tabanlı bir yapıya sahiptir. ‘Spike’ isimli proteinin hücrelere enjekte edilme prensibiyle çalışır. Bağışıklık sisteminin Spike isimli proteini yabancı bir madde olarak görmesinin ardından buna önlem için antikor üretmesi, Biontech aşısının işleyiş mantığını gösterir.
Biontech aşısından tam verim alınabilmesi için 2 doz vurulması önerilir. Ayrıca iki doz arasındaki ideal süre 6 ila 8 hafta olarak belirlenmiştir. 2021 senesinde yapılan bir araştırmanın sonucuna göre bir doz vurulması durumunda başarı oranı %85’e kadar çıkmaktadır. İkinci dozun vurulmasının ardından ise bu rakam %95’e kadar yükselmektedir. Bu oranlar göz önüne alındığında dünya genelinde korona ile mücadelede en önemli silahın Biontech aşısı olduğunu söylemek mümkün.
Bu aşının üretim aşamasında yapılan testlerin sonuçlarına göre yan etki seviyesi oldukça başarılı karşılanmıştır. Ancak elbette her aşıda da olduğu gibi belli birtakım yan etkileri gözlemlenebilmektedir. Peki Biontech yan etkileri nelerdir? İşte detaylar…
- Aşının enjekte edildiği bölgede ağrı yaşanabilir.
- Nadir de olsa ciltte reaksiyon görülebilir. Kırmızı lekeler ve döküntüler buna örnek olarak gösterilebilir.
- Fiziksel tepkimeler yaşanabilir. Yorgunluk, baş ağrısı ve kas/eklem ağrıları bu tepkimelere örnek olarak gösterilebilir.
- Nadir de olsa bazı bireylerde yüksek ateş gözlemlenmektedir.
Yukarıda belirtilerin seviyesi kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Bu belirtilerin yaşanması durumunda bireylerin doktora başvurması önerilir.
Moderna Aşısı
Moderna aşısı, Amerika Birleşik Devletleri’nde üretilen bir mRNA aşısıdır. mRNA, virüsün genetik yapısının kopyalandığı bir aşılama yöntemidir. Virüsün genetik kodunun bir kısmının hücrelere nüfuz edilmesi sağlanıyor. Bu sayede virüsten kopyalanan genetik kod, hücrelere ulaştırılarak bireyin hastalığa karşı bağışıklık kazanması sağlanıyor.
mRNA aşısı vücuda verildiğinde kısa süre sonra bünye bu maddenin yabancı olduğunu algılıyor ve yeni bir antikor üretim sürecine başlıyor. Bu antikorlar ne derece yüksek seviyede olursa korona vücuda temas ettiğinde bünyenin mücadelesi de o derece etkili oluyor. Moderna aşısının etkisi FDA’nın yayımladığı rapora göre korona ile mücadelede %94 oranında bir başarı elde edildiği görülmektedir. Ayrıca hastane yatışlarda ise bu rakam %87 oranındadır.
mRNA aşısının insan DNA’sına zarar verdiği ve değiştirdiğine dair birtakım söylemler mevcut. Fakat bugüne kadar yapılan araştırmaların hiçbirinde böyle bir sonuç ile karşılaşılmadı. Yani Moderna aşısının DNA yapısını olumsuz etkilemediğini söylemek mümkün. Nadir de olsa bazı yan etkileri mevcuttur. Bu yan etkiler diğer tüm covid aşılarında olan yan etkiler ile paraleldir. Ciltte reaksiyon, aşı yapılan bölgede ağrı ve fiziksel tepkimeler bu yan etkilere örnek olarak gösterilebilir.
AstraZeneca/Oxford
Dünya Sağlık Örgütü pandemi ile mücadele için birçok aşıya ‘Acil Onay’ kodu ile onay verdi. Bunlardan birisi de AstraZeneca/Oxford aşısı oldu. 19 Nisan 2021 tarihinde kullanılmaya başlayan bu aşının ilk olarak yüksek riski gurubunda kişilere uygulanmasına karar kılındı. Sağlık çalışanları ve 65 yaş üzeri bireyler bu gurupta yer alanlardan bazılarıdır.
AstraZeneca/Oxford aşısının önerilen doz miktarı 2 olarak belirlenmiştir. Her bir aşı uygulama dozu 0,5 ml olarak önerilir. Ayrıca her iki doz arasında bekleme süresinin 8 ila 12 hafta aralığında olması tavsiye edilmiştir.
Bu aşının Covid-19’a karşı etkinlik oranı yapılan araştırmaların sonuçlarına göre %64 olduğu görülmüştür. Diğer aşılara göre korumada biraz düşük kaldığı için yaygın kullanıma sahip olamamıştır. Ayrıca birtakım yan etkilerinin olduğu da uzman tarafınca belirtilmiştir. Nefes darlığı ve mide bölgesinde ağrı, bu aşının en belirgin yan etkilerinden bazılarıdır.
Sinovac
Sinovac, Çin’in pandemi ile mücadele için ürettiği bir aşıdır. Ülkemizde sıkça ‘Çin Aşısı’ olarak da telaffuz edilmektedir. Hastalığa dönüşme kabiliyeti bulunmayan virüslerin vücuda enjekte edilmesi prensibiyle işlevini görür. Bu virüsler sayesinde vücutta antikor üretimi hızlandırılır ve koronavirüse karşı önlem alınmış olunur. Sinovac ülkemizde de sık kullanıma sahiptir.
Yan etki bakımından minimum riske sahip bir aşı türüdür. Faz 1 ve Faz 2 çalışmalarında yan etki çok nadir gözlemlenmiştir. Peki Sinovac aşısının yan etkileri nelerdir? İşte detayları…
- Nadir de olsa yüksek ateş sorunu görülebilmektedir.
- Aşının uygulandığı bölgede ağrı yaşanabilmektedir.
- Yorgunluk ve vücut ağrıları olabilmektedir.
- Titreme ve ishal gibi sorunlar ortaya çıkabilmektedir.
Sputnik V
Sputnik V adından da anlaşılacağı üzere Rusya’da üretilmiş bir aşı türüdür. %92’lik bir başarı oranına sahip olması dünya genelinde yaygın kullanımına sebep olmuştur. Viral vektör tabanlı bir yapıya sahip olan Sputnik V’nin yaygın kullanımında rol oynayan birçok faktör vardır. Soğutucu depolar tarafından saklanabilir olması ve düşük maliyetler ile temin edilmesi bu faktörlerden bazılarıdır.
Rus bilim insanlarının ürettiği bu aşı 21 gün ara ile 2 doz halinde kas içerisine uygulanmaktadır. Özellikle yüksek derecede antikor oluşturucu özelliğe sahip olması ve hücresel immünite yaratması bilim insanlarınca etkili aşı kategorisinde gösterilmesiyle sonuçlanmıştır. Sputnik V aşısının ciddi yan etkisi %0,3 olarak ifade edilmiştir. Yan etki yaşayanlarda sürecin hafif atlatılma oranı ise %97 olarak gösterilmiştir.
Turkovac
Ülkemizde yapılan 18 farklı aşı çalışmasının içerisinden en başarılı olanı Turkovac isimli aşı projesi oldu. Geçtiğimiz günlerde Sağlık Bakanının yaptığı açıklamalara göre bu aşının üretim sürecine geçildiği bilgisi alındı. Peki Turkovac aşısı nedir? Etki oranı kaçtı?
Turkovac aşısının faz 3 çalışmaları 22 Haziran 2021 tarihinde başlamıştı. Kısa sürece bu çalışmalar da neticelendi ve yakın zamanda seri üretimine geçileceği duyuruldu. Şu an için aşının etkinlik düzeyine dair yetkililer bir açıklamada bulunmadı. Turkovac’ın temel özelliği bir inaktif aşı olmasıdır. Geleneksel yöntemler ile üretilen inaktif aşılar öldürülmüş virüslerin vücuda yüklenmesi prensibine dayanıyor.