“İnsan doğası gereği bencil midir?” Bu soru, uzun yıllardır psikolojiden biyolojiye kadar birçok disiplinin araştırdığı önemli bir konudur. Ancak son araştırmalar, düşündüğümüz kadar bencil olmadığımızı ve aslında yardımseverliğe doğuştan eğilimli olduğumuzu ortaya koyuyor.
Uçakta Maskeyi Önce Kendinize Takın: Bencillik mi, Akılcılık mı?
Havayolu yolculuklarında yapılan güvenlik anonslarında sıkça duyduğumuz bir cümle vardır: “Önce kendi oksijen maskenizi takın, sonra başkalarına yardım edin.” Bu ifade ilk bakışta bencilce görünse de, aslında hayatta kalmak için mantıklı bir yaklaşımı yansıtır. Fakat bu tavsiye, zamanla modern dünyanın bireyci felsefesini de besliyor olabilir.
Toplumda Yükselen Bireycilik ve Yanıltıcı Varsayımlar
Batı toplumlarında bireycilik giderek artarken, psikologlar bu eğilimin sosyal ilişkiler üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceğine dikkat çekiyor. Leeds Beckett Üniversitesi’nden Psikoloji Doçenti Steve Taylor, insan beyninin temel işlevinin hayatta kalmak olduğunu kabul ediyor, ancak son bilimsel çalışmaların insan doğasında bencillikten çok iş birliği ve yardımseverliğin ön planda olduğunu gösterdiğini belirtiyor.
Bystander Etkisi: Gerçek mi, Efsane mi?
1964 yılında New York’ta işlenen Kitty Genovese cinayeti, “seyirci etkisi” (bystander effect) kavramının doğmasına yol açtı. Ancak yıllar sonra yapılan araştırmalar, olayın anlatıldığı kadar pasif izleyiciyle gerçekleşmediğini ortaya koydu. Gerçekte, insanlar kriz anlarında çoğu zaman yardım etmeye eğilimlidir.
Kriz Anlarında Gösterilen Kahramanlıklar
2020 yılında İngiltere, Hollanda ve Güney Afrika’da gerçekleşen şiddet olaylarına ait güvenlik kamerası görüntüleri analiz edildiğinde, 10 vakadan 9’unda en az bir kişinin müdahale ettiği görüldü. Ayrıca Carnegie Kahramanlık Madalyası sahipleriyle yapılan bir araştırma, bu kişilerin yardım davranışlarını düşünmeden, içgüdüsel olarak gerçekleştirdiğini gösterdi. Yani bazen yardım etmek düşünmeden yapılan bir refleks olabilir.
Doğuştan Gelen Yardımseverlik
Yapılan deneyler, daha 14 aylık bebeklerin bile yardıma muhtaç birine nesne uzatabildiğini ve bu davranış için herhangi bir ödül beklemediklerini gösteriyor. Bu, yardımseverliğin öğrenilmiş değil, doğuştan gelen bir özellik olabileceğini düşündürüyor.
İyilik Yapmak Sağlığa da İyi Geliyor
Araştırmalar sadece başkalarına yardım etmenin duygusal faydalarını değil, fiziksel etkilerini de ortaya koyuyor. Düzenli olarak gönüllü faaliyetlere katılan bireylerin tansiyon risklerinin daha düşük olduğu, kendilerini daha iyi hissettikleri ve daha az yalnızlık çektikleri gözlemlenmiş.
İnsan Doğası Sadece Bencillik Üzerine Kurulu Değil
Bencil olduğumuzu düşünmek kolay. Ancak bilimsel veriler, yardımseverliğin insan doğasında güçlü bir şekilde yer aldığını ve genellikle içgüdüsel olarak ortaya çıktığını gösteriyor. İster bir kriz anı olsun, ister günlük yaşamda küçük bir yardım — insan beyni sadece kendini değil, başkalarını da düşünmeye programlanmış olabilir.
Bu tarz benzersiz içerikler için web sitemizi ve de instagram hesabımızı takip etmeyi unutmayınız.
