Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana Avrupa Birliği ülkelerinde elektrik kesintileri yaşanmaya başlandı. Hükümetler ise bu kış daha sert önlemler almak zorunda kalmamak için şu an enerji kullanımında gönüllü elektrik kesintileri yaşanmasını tavsiye ediyor. Avrupa Birliği, Rusya’dan gelen gaz boruları dahil, enerjisinin çoğu için ithalata güveniyor. AB ülkeleri diğer tedarikçilerle yeni enerji anlaşmaları yapıyor ancak tüketicileri ve işletmeleri daha az enerji kullanmaya teşvik etmek kritik bir öneme sahip.
Avrupa Birliği üye ülkelerinden bazıları ısı ve elektrik için Rus gazına bağımlı. Ancak savaş başladığından beri arz kesintiye uğramış durumda. Aşırı hava koşulları, artan talep ve büyük ölçekli ulaşım güçlükleri, enerji piyasasında mükemmel bir fırtına yaratmak için bir araya geldi. Buna ek olarak, geçen yıl Asya ve Avrupa’da alışılmadık derecede soğuk bir kış, Teksas’taki büyük bir donmanın ABD’den gelen arzı kesintiye uğratması gibi sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) talebini de artırdı. Yazın sıcak dalgaları çoğumuzun klimayı çalıştırmasına neden olurken, kuraklık Latin Amerika’da hidroelektrik üretiminde kesintilere neden oldu.
Tüm bunlar, dünya ekonomileri COVID-19 karantinasından sonra hayata dönerken enerji kaynakları üzerinde baskı yarattı ve gaz fiyatları tavan yaptı. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve ardından gelen yaptırımlar, AB için krizi daha da kötüleştirdi.
Elektrik Kesintisinde Ülkelerin Aldığı Tedbirler
Ülkeler enerji tasarrufu yapmaya çalışıyor. Fransa’daki dükkanlar, klimayı kullanırken kapılarını kapalı tutmazlarsa para cezasına çarptırılabilir. Diğer önlemler ise işletmeleri kapatıldıktan sonra ışıklı tabelalarını kapatmaya zorlayan kuralları içeriyor. Fransız hükümeti toplam enerji kullanımında %10’luk bir kesinti çağrısında bulunuyor. Fransa, gaz fiyatlarını Ekim 2021 seviyelerinde dondurdu ve elektrik fiyat artışlarını en az yıl sonuna kadar %4 ile sınırladı. Düşük ve orta gelirli hanelere de elektrik kesintileri yaşanmaması ve enerji faturalarını ödemeye yardımcı olmak için 100 € dağıttı.
Çoğunlukla evleri ısıtmak ve sanayiye enerji sağlamak için kullanılan doğal gaz, Almanya’nın toplam enerji ihtiyacının dörtte birini oluşturuyor ve savaşın başlangıcında %55’i Rusya’dan geliyordu. Ancak son zamanlarda bu rakam %9.5’e düştü. Kamu binalarındaki sıcaklıkların Eylül ayından itibaren 19 derece ile sınırlandırılması ve koridorlar gibi ortak alanlarda ısıtmanın kapatılması da dahil olmak üzere çeşitli elektrik kesintileri için enerji tasarrufu önlemleri yürürlüğe kondu ve özel sektörün de buna uyması teşvik edildi.
İtalya, gaz ithalatının %40’ı Rusya’ya bağlı olduğu için Avrupa’nın en savunmasız ülkelerinden biri. Sanayi birlikleri, hükümet müdahalesi olmadan 120 bin kadar firmanın önümüzdeki dokuz ay içinde kapanma riskiyle karşı karşıya olduğunu söyledi. Elektrik faturaları şimdiden keskin bir şekilde yükseldi ve güç düzenleyicisi, 1 Ekim’e kadar yıllık %100 artış konusunda uyardı. Ülke ayrıca, kışın ev tipi radyatörlerin 2 derece düşürüleceği, şehirlerin sokak aydınlatmasını %40 oranında azaltacağı, kamu ofislerinin erken kapanacağı ve mağazaların 19:00’da ve restoranların 23:00’e kadar kapatılacağı bir acil enerji tasarrufu planı üzerinde çalışıyor.
İspanya, bazı Avrupa Birliği ülkeleri kadar Rus gazına bağımlı değil. Ancak Rusya bu yıl gaz ithalatının %10’unu karşıladı. Sosyalist liderliğindeki koalisyon hükümeti kısa süre önce gazda %7-8’lik bir azalmayı hedefleyen bazı enerji tasarrufu önlemlerini uygulamaya koydu. Parlamento, alışveriş merkezleri, sinemalar, tren istasyonları ve havaalanları gibi kamu ve büyük ticari binalarda klima ve ısıtma sıcaklıklarını sınırlayan bir kararnameyi onayladı. Ayrıca vitrin ışıkları da saat 22:00’den sonra kapatılacak.
Ülkeler çok farklı sorunlarla karşı karşıya. Avrupa’nın önde gelen düşük dereceli kömür üreticisi Polonya, ihraç ettiği ve elektriğinin yaklaşık %70’ini üreten elektrik santrallerini ateşlemek için kullandığı Rus kömürüne nisan ayında ambargo uyguladı. Kömür önemliydi, çünkü ülke aynı zamanda ev ısıtma sistemi için ağırlıklı olarak kömüre başvuruyor. Polonya eskiden çoğunlukla Rusya’dan ithal ediyordu. Bu kaynağın kapanmasıyla fiyatlar üç katına çıktı. Haziran’da hükümet, devlete ait şirketlere iç tüketim için fazladan 4,5 milyon ton kömür satın alma emri vererek tedarik garantisi vermeye çalıştı. Ev ısıtma sistemleri için kalite standartlarını kaldırdı ve fiyatları sınırlamaya çalıştı ancak başarısız oldu.
Elektriğinin neredeyse %90’ını hidroelektrik barajlarından üreten büyük bir doğal gaz üreticisi olan ve Avrupa Birliği üyesi olmayan Norveç bile, rezervuarlarındaki düşük su seviyeleri ve olağandışı yüksek elektrik ihracatı nedeniyle yerel elektrik fiyatlarının yükseldiğini görmektedir.
Yunanistan, Haziran ayında enerji tüketimini bu yıl % 10, ardından 2030 yılına kadar % 30 oranında azaltmayı hedefliyor. Yaz aylarında kamu binalarında klimalar 27 derecenin altındaki sıcaklıklara ayarlanamıyor ve ofis çalışanlarından günün sonunda bilgisayarlarının kapalı olduğundan emin olmaları isteniyor. Binaları daha enerji verimli hale getirmek ve elektrik kesintileri konusunda önlem almak için bir dizi önlemler de getiriliyor. Kamu binalarına pencere kalkanları takılıyor ve devlete ait tesislerdeki pencereleri ve soğutma sistemlerini yenilemek için 640 milyon Euro’luk bir programın başlatılacağı duyurulmuştur.
Ülkemiz Hangi Tedbirleri Alıyor?
Enerji verimliliği, aynı işleri yapmak için daha az enerji kullanmak, evin enerji israfını azaltmak ve paradan tasarruf etmek anlamına gelmektedir. Enerji verimliliğini etkin bir şekilde artırmak ve enerji kesintileri konusunda önlem almak yalnızca daha az enerji kullanmaktan fazlasını içerir. Bu, enerjinin nasıl kullanıldığının, nerede israf edildiğinin ve günlük yaşamda nasıl daha etkin ve verimli kullanılabileceğinin farkında olmayı içerir.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali birkaç ay içinde enerji güvenliğine bakışımızı sonsuza dek değiştirdi. Dünyanın dört bir yanındaki hükümetler, tüketiciler ve üreticiler uyum sağlamak için çabalarken, aynı zamanda kullandığımız enerjinin çevresel etkisini büyük ölçüde azaltmak ve küresel bir tedarik zinciri krizini ele almak için artan baskıyla karşı karşıya. Güvenlik, sürdürülebilirlik ve erişilebilirlik hedeflerine ulaşmak her zamankinden daha zor ve daha önemli hale gelmiştir.
Türkiye’nin yıllık doğal gaz tüketimi için 55 ile 60 milyar metreküp seviyeleri gösterilebilir. Ülkenin üç sondaj gemisinden biri, Sakarya Gaz Sahası’nda 540 milyar metreküp doğal gaz rezervi keşfetmişti. Türkiye’nin enerjide dışa bağımlılığını azaltmak için sondaj, nükleer güç ve yenilenebilir enerji alanlarında çalışmalar yürüttüğü belirtilmiştir.
Karadeniz’deki rezervlerden çıkarılan doğal gazın 2023’ün ilk yarısında kullanıma hazır hale geleceği konusunda planlama yapıldığı belirtildi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Sakarya Gaz Sahası’nda bulunan 540 milyar metreküplük doğal gazın Türkiye’de hanelerin 30 yıllık ihtiyacını karşılamaya yeteceği bilgisini de vermiştir. Türkiye, enerjide Rusya, Azerbaycan ve İran’dan yaptığı ithalata bağımlı durumda. 2021’de Türkiye’nin elektrik ihtiyacının yüzde 55 ila 60’ını kendi kaynaklarıyla karşıladığı biliniyor.
Dünya Genelinde Elektrik Kesintisi Olursa Ne Olur?
Elektrik kesintileri yaşanırsa su da kesilir. Elektrik yeterince uzun süre kesilirse şehir halkının suyu biter. Pek çok evin tamamı elektriklidir, bu yüzden ışıklar söner sönmez ısıtmalar, sıcak sular gider ve beslenme sorun olur.
Dünyada elektrik kesintileri sık olan bölgelerde yaşayan bazı iyi hazırlanmış kişilerin jeneratörleri vardır. Bununla birlikte, çoğu jeneratör dizel yakıt veya benzinle çalışır. Elektrik kesilirse, benzin istasyonları gaz pompalayamaz.
Pille çalışan bir radyonuz varsa, bir süre haber alabilirsiniz, ancak şebeke bozulursa muhtemelen bir istasyon alamayacaksınız.
Sabit hatlı bir telefonunuz varsa çalışabilir, ancak kablosuz telefonunuz çalışmayacaktır. Cep telefonunuz hemen kapanmayacak olsa da devreler panik içinde arayanlar ile aşırı yüklenecek, servis giderek daha fazla düzensizleşecek, ta ki yedek güç tükenene kadar.
Buzdolabı ve derin donduruculardaki tüm yiyecekler bozulacak. Mağaza ve restoranlar muhtemelen kapalı olacak çünkü orada da elektrik olmayacak. Açık bir mağaza olsa bile, para için ATM makinelerine gitmek gerekecek ama onlarda çalışmayacak.
Trafik ışıkları da sönecek. Küçük bir kasabada bu çok büyük bir sorun değil ama büyük bir şehirde büyük bir felakete neden olabilir.
Polis ve itfaiye birimleri için elektrik kesintileri demek iletişimin tehlikeye girmesi demektir. Telefon ve internet olmadan araba radyolarına güvenmek zorunda kalırlar. Bütün bir şehir güç kaybettiğinde, havaalanları kapanır. Şehirde elektrikli arabalar ve trenler varsa, bunlar da çalışmayacaktır.
Büyük şehirlerdeki bir diğer sorun da yağma; bu durumlarda neredeyse kaçınılmazdır. Elektrik kesintisi dünyada büyük bir ekonomik etkiye sahip olabilir. Modern ticaretin bilgisayarları ve telefonları olmadan devam etmesi imkansızdır.
Soğutma, nükleer enerji üretmenin çok önemli bir parçasıdır. Kullanılmış çubukların serin tutulması ve kontrol altına alınması gerekir. Aşırı ısınırlarsa patlamalara ve yangınlara neden olabilirler. Çekirdeğin aşırı ısınmasına izin verilirse yani elektrik kesintileri yaşanırsa, nükleer bir erimeye neden olabilir. Tesisin muhafaza yapısı zarar görürse radyasyon çevreye sızacaktır.
Elektrik şebekesini güvende tutmak için bireyler olarak yapılabilecek pek bir şey yok. Ancak kendi evlerimizde elektrik kesintisine elimizden geldiğince hazırlıklı olduğumuzdan emin olabiliriz. Temel ihtiyaç maddelerinin olduğundan emin olmak, ailenizi elektrik kesintisinde daha güvenli ve daha rahat hale getirecektir. İhtiyaç duyulabilecek maddelerden biri de elektrik kesintisine karşı priz desteğidir. Akım koruyucu olan bu prizler elektronik aletlerin kesinti esnasında zarar görmesini engeller.
